Przeważnie pomniki kojarzą się z upamiętnieniem wydarzenia, bohatera lub z gloryfikacją. Lecz czy to wszystkie pomniki? Nie. Bywają też inne pomniki, które upamiętniają ludzką zbrodnię, hańbę i cierpienie. Pomniki takie dzisiaj nazywamy krzyżami pokutnymi lub pojednania. Niemieckie słowo sühne oznacza pojednanie/pogodzenie się.

   Krzyże pokutne były w Kotlinie Kłodzkiej jak na Dolnym Śląsku już w XIII wieku i stawiano je aż do XIX w. Były one wystawiane jako jeden z warunków pojednania rodziny ofiary z zabójcą i często mają wyryte narzędzie zbrodni. Stawiane były przeważnie w miejscu zbrodni ale też i w miejscach widocznych np. przy głównych drogach.

   Zabójca w miejscu dokonania zbrodni stawiał własnoręcznie wyciosany z kamienia krzyż, często z wyrytym narzędziem zbrodni. Były to kamienne krzyże o różnej wielkości, wykonane z piaskowca lub z granitu.

Panorama Bożkowa z 1933 roku. Zdjęcie pochodzi ze zbioru Muzeum Filumenistycznego z Bystrzycy Kłodzkiej.

W prawie karnym wczesnego średniowiecza przestępstwo było nie tylko czynem zabronionym, który wyrządzał określoną szkodę, było też traktowane jako grzech skierowany przeciwko Bogu (obrażający go). Dopiero XVI w. przynosi prawie całkowite upaństwowienie reakcji karnej na przestępstwo. W późniejszym czasie czyli wiek XVIII i XIX, krzyże były stawiane przez przedstawicieli władz w miejscach, gdzie został zamordowany lun zmarł ktoś ważny.

Na terenie Kotliny Kłodzkiej usytuowanych jest wiele krzyży pokutnych z rożnych wieków. Jak podaje niemiecki przewodnik krzyży pokutnych na terenach Ziemi Kłodzkiej, w Bożkowie poza główną częścią wsi, na rozwidleniu drogi pomiędzy Ścinawką Średnią a Ścinawką Dolną, w odległości 1,2 km od bramy wjazdowej do parku pałacowego znajdował się krzyż pojednania najprawdopodobniej z XIV wieku. Na krzyżu wyryty był miecz lub krzyż, a sam zrobiony był z piaskowca.

Po przeczytaniu tej wiadomość zacząłem przeglądać historyczne mapy Bożkowa i okolic. Niestety w wskazanym miejscu wyznaczonym na starej mapie i w niemieckim przewodniku napisanego na początku XX w. wspomnianego krzyża nie znalazłem. Co się z nim stało? Niemal automatycznie zacząłem pytać mieszkańców Bożkowa i osób, które coś mogą wiedzieć o tym krzyżu.

Otrzymywałem różne odpowiedzi: "tam żadnego krzyża nie było", " był tam jakiś krzyż, strasznie zniszczony, ale jak wyglądał dokładnie to nie pamiętam". Szukałem dalej pytając byłych mieszkańców poprzez wizyty lub maile.

Mapa lokalizacji krzyża pojednania, krzyż oznaczony symbolem K.D - miejsce historyczne.

  Jest! na ekranie pojawia się wiadomość.n "Krzyż z figurką Jezusa Ukrzyżowanego stał 1,5 kilometra od Bożkowa stojąc na lipowej polanie, nad strumieniem w pobliżu rozwidlenia dróg, która jedna wiedzie do Ścinawki Średniej". Figurka Jezusa była wykonana z brązu i przypięta była do drewnianego krzyża, który stał w kamiennym obelisku. Pomnik miał więcej niż 2 metry wysokości. Jego powstanie można prawdopodobnie datować na XIX wiek. Krzyż był ufundowany przez rodzinę von Magnisów i był ustawiony na ich ziemiach. Jak głosi legenda wśród mieszkańców, członek rodziny von Magnis miał w tym miejscu śmiertelny wypadek jadąc karocą.Kiedy drewniany krzyż uległ zniszczeniu przez wilgoć i lata czasu, figurka została przeniesiona do kaplicy zewnętrznej gdzie spoczywają groby członków rodziny von Magnis.

Dziś ta figurka Jezusa Ukrzyżowanego zdobi główny ołtarz w kościele pod wezwaniem Odkupiciela Świata na Polance we Wrocławiu.

Krzyż pojednania w Bożkowie według M . Hillmicha.

Max Hellmich "Kamienni świadkowie średniowiecznego prawa na Śląsku: kamienne krzyże, kapliczki przydrożne, pręgierze, szubienice, stoły sądowe". Legnica: 1923. 

  Niestety nie jest to krzyż, który jest opisany w przewodniku. Według M. Hellmicha krzyż miał 78 centymetrów wysokości, 46 centymetrów szerokości a wzdłuż miał 22 centymetry. Ramiona krzyża były słabo wyróżniające w sylwetce. Już wtedy był silnie zwietrzały. Dawnej jako wolnostojący.

  Ta ostatnia informacja przykuła uwagę moich rozmówców. Jak wspominają niedaleko rozwidlenia wspomnianych dróg, bliżej Bożkowa było usytuowane niewielkie skupisko głazów z tabliczką napisaną po niemiecku. Kiedy zapytałem o datę przeniesienia lub zniszczenia nie potrafili podać dokładnej daty. Mogło to dojść w latach 70-tych XX w. kiedy to poszerzano drogę lub na początku XXI w.

Co się stało z krzyżem nie wiem i dlatego apeluję do Was o pomoc w odnalezieniu krzyża .